ZAKADA QEYBTII 3AAD

Zakada beeraha iyo waajib nimadeeda Alle wuxuu waajibiyey zakada beeraha
wuxuuna kucadeeyey kitaabka qur
aanka suurada baqara aayada 267
wuxuu kaloo Alle kucadeeyey suurada al
ancaam aayada 141, Noocyada lagaqadi jirey zakada
waqtigii rasuulka Waqtigii rasuulka nabad gelyo iyo
naxariisi korkiisa hanoqotee waxa zako
lagaqaadi jirey "Sareenka Galeyda
Timirta Sabiibta Xadiis abiiburdata uu
kawerinayo abii muusaa iyo mucaad
Allaha karaali noqdee wuxu yiri wuxuu udiary rasuulku labadaasnin nabad gelyo
iyo naxariisi korkiisa hanoqotee yaman,
ayagoo baraya dadka amarka diintooda wuxuu amray inaanay kaqaadin zako
waxaan afartaan ahayn waana Xindo,
Shaciir, Timir, Sabiib, waana afartaan kor
kusoo sheegnay , waxa weriyey
daaruqudni, xaakim,dabaraani, iyo
beyhaqi, Ibnu mundiri iyo ibnu Cabdulbarri waxay dheheen culumadu
waxay isku raaceen inay zakadu waajib
kutahay afartaas nooc ee aynu soo
xusnay, Noocyada anlaga qaadi jirin zako Zako lagama qaadi jirin waqtigaas
khudaarta iyo wixii qayrkeed ah oo
fawaakihaad ah canabka iyo timirta
maahee, laakiin in loo eego hadii waxani
yihiin ganacsi waxaa laga rabaa zako
hadii kalena waa masaariif iyo wixii lamida, Tarmadi wuxuu yiri, ahlucilmigu saas
ayey kucamal falijireen inaan zako
lagaqaadin wixii khudaar ama
khudrawaad ah. Qurdubi wuxuu yiri,
zakadu waxay kutacaluqdaa ama
kuxirantahay wixii laquuto (lacuna) khudaarta maahee, Ibnu qayim wuxuu
yiri, zako lagama qaadin kuwaan ay
kamid yihiin Fardaha, Adoomaha,
Baqlaha,Dameeraha, khudrawaadka
(khudaar) iyo fawaakihda aan labeegi
karin (lakiili karin) lanakaydin karin wuxuna sooreebay Cinabka iyo Timirta
oo wuxu yiri waa lagaqaa dayaa zakada, Nisaabka zakada miraha Ahlu cilmiga intooda badani waxay
qabaan inaan wax zako ahi kuwaa jibin
miraha beeraha ilaa ay gaaraan shan
owsuq oo udhigma qiyaastii 300 ee Suus
oo lamida 653 kg oo lasafeeyey,
(lasaafiyeelay) Yacni laga saaray qisharkii iyo xuubkii sida qolofta bariiska
oo kale, laakiin hadii looga tago qashirka
ama qolofta waxaa shardi ah inuu gaaro
nisaabku qadar leeg toban owsuq
unadhiganta 600 ee suus oo lamida 1304
kg, daliilkuna waa xadiiskan Abuu hureyra
wuxuu kaweriyey nabiga nabad gelyo
iyo naxariisi korkiisa hanoqotee inuu yiri:
(malaha zako wixii kayar shan owsuq)
waxaa weriyey axmad iyo beyhaqi,
xadiis kale waxa werinaya Abuu saciid alkhudriyi wuxuu kaweriyey nabiga
nabad gelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee inuu yiri: (sadaqo malaha
wixii kayar shan owsuq oo timir iyo xaba
ah) (sadaqo macnaa zakada ayaaloo
isticmaalaa) (xaba macnaa miraha xabuubkaa sida bariiska ama sareenka)
Owsuqu waa 60 saac markii lagu dhufto
shan waa 300 ee saac oo udhiganta
653kg, waana nisaabka miraha beeraha
kasoo baxa, Malasii cuni karaa miraha beerta
intaanay soogo’ in beertu waxaa ubanaan ninka beerta leh inuu
kacuno beertiisa wixii baahidiisaa
lagumana xisaabinayo dushiisa wuxuu
kacunay beerta intaan lagoosan miraha,
laakiin markii lagooyo ee lagasafeeyo
qashirka waxaa laga bixinayaa zakada wixii saafi noqda ee soohara, Axmad ayaa lasu’aaley ninku beertiisa
muxuu kacuni karaa ? wuxuu yiri baas
malaha wuxuu kacunaa ninku beertiisa
oo baahidiisa ah waxa kaloo kuraacay
saas shaafici, leys, iyo Abuu xasmi, Mirihii oo laysu geeyo noocyadoodii Miraha waxay culumadu isku raaceen in
laysu geyn karo qaarba qaarka kale Haba
kala cusbaadeene ama hakala liitaane
sida kuwa fiican iyo kuwaxun Waxay
kaloo isku raaceen in xoolaha ganacsiga
loogeynayo lacagta kaashkaa oo markaas laysku xisaabinayo tusaale
waxaad haysatay 1000,kun loor ee
raashin ah markaas ayaad waxaad
iibisey 500,shan boqol ee loor, qaybta
lacagtaa iyo qaarka weli raashin ahaan
utaal waa laysku xisaabinayaa ee lama kalaqaadayo, laakiin loomageyn karo xoolaha nool sida
Geela iyo Lo,da siloo kaamilo nisaab ee
midkood kasta waxaa lagarabaa inuu
iskii ama gaar ahaantiisa ugaaro tiradii
zakadu kawaajibaysey, mirahana sidoo kale laysuma geynayo
labajinsi oo kaladuwan sida galeyda
looma geynkaro masangada, timirta
loomageyn karo sabiibta, inkastoo
khilaaf kajiro inlaysu geynkaro xabuubka
(sida sareenka bariiska) waxaase xoogbadan inaan laysugeyn
karin kuwaasoodhan siloogu xisaabo
midkood midka kale nisaab gaaridiis,
waxaase fiiradu tahay in jinsi kasta ama
noockasta gooni ahaantiisa asagoo
utaagan lagahelo cadad nisaab gaaraya, saas waxaa qaba Abuu Xaniifa, Shaafici,
riwaayaadka Axmad midood, sidaas
ayeyna kutageen culimo farabadan oo
salafkii kamida, Ibnu Mundiri wuxuu yiri waxay
kukulmeen inaan laysugeyn Geel iyo Lo,
Inaan laysugeyn Lo, iyo Ari, inaan
laysugeyn Timir iyo Sabiib, waxkaloo
qeyrkoodana anloogeyn karin, wuxu yiri
mahaystaan daliil saxiixa kuwa oranaya waalaysu geynkaraa jinsiyada
kaladuwan. In lagubixiyo zakada wax wanaagsan Allaha xumaan oo dhan kanasahan ayaa
amray qofka zakaynayaa inuu bixiyo
Wax wanaagsan oo maalkiisa kamida,
wuxuuna reebay inla sadaqeeyo wax
liita, sida kusugan suuratul baqara
aayadda (267) saxaabiga layiraahdo Baraa waxa lagaweriyey inuuyiri
aayaddaasi waxay kusoo degtey anaga
hadaanu nahay ansaar, waxaanu ahayn
dad timireed, macnaa timirta ayaa aad
ugubadnayd beerahayaga, wuxuu
tegijiray qofkanagu beertiisa markaasuu kasoo qaadijiray rucub timira ama
labarucub hadba intuu helikaro
markaasuu masaajidka surijiray, waxaana jiray dad ahlusufa looyaqaan
ee masaajidka kunool wax cuntaana an
haysan, markaas ayaa midkood markuu
yimaado masaajidka wuxuu imaanayaa
meesha timirtu surantahay, markaasuu
kudhifanayaa ushiisa waxana ugasoo daadan timir cusub oo qoyan(busur) iyo
mid adkaatay ee horay ubislatay sida tan
aynunaqaan, markaas ayuu cunijiray, Waxaana jiray dad aan khayr doon ahayn
oo midkood wuxuu keenayaa rucub ayku
yaaliin timirta nooca qalashay ayadoon
korin ama gaarin tankeedii lagarabey
waxana looyaqaan luqada carabiga
(shiis) waxakaloo kuyaal rucubkaas timirta nooca bololka looyaqaan ee
maqaarka kore kadilan taasina luqada
carabiga waxa looyaqaan (xashaf)
markaasuu kalulayaa masaajidka,
markaasaa Alle soodejiyey aayaddan
aynu korkusoo xusnay ee suuratul baqara aayadda(267) markaas aayaddu soo
degtey kabacdib wuxu keenayey qofka
nagamida ee doonaya inuu wax
sadaqeeyo waxa wanaagsan ee uu hayo,
waxa weriyey tarmadi wuxuna yiri waa
xanu saxiixun qariib. Showkaani wuxuu yiri waxa kusugan
xadiiskan daliil ah inaanay ubanaanayn
ninka hantida leh inuu kabixiyo wax liita
hantidan wanaagsan ee zakadu
kuwaajibtay, naswaxay kutahay timirta,
qiyaasna waxaa looga qaadanaya jinsiyaasha ama noocyada kaladuwan ee
zakadu kawaajibto. Malabka zako malaga rabaa ? Jamhuurta culumadu waxay qabaan
inaan malabka zako lagu lahayn ,
Bukhaarina wuxuu yiri malabka wax
zakaa oo kasugnaaday nabiga nabad
gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee,
xagiisa ee nas ah malaha, Shaaficina wuxuu yiri malabku wuxuu ahaaday mid
layska cafey maadaama an waxnas ah oo
kusugani jirin, laakiin xanafiyadu waxay qabaan in
zako laga rabo malabka oo waxay
dheheen raad ama asar baaloo hayaa
waxayna leeyihiin waa shey labeegi
karo lana kaydsan karo saas awgeed
waxa lagarabaa zako , waxaa kaloo qaba in zako lagarabo malabka imaamu
axmad, wuxuuna ushardinayaa inuu
gaaro 160 Rodol miisaan leeg, Allaah ayaa kucilmi leh.