ZAKADA QEYBTII 4AAD

Zakada Xoolaha Nool Axaadiista saxiixaa waxaa kucad waajib
nimada zakada Geela, Lo'da, iyo Ariga. Ummada muxamadi yaduna waxay ku
kulantay inay kucamal fasho, Shuruudaha
waajibinaya zakada xoolaha nool, 1. - waa inay gaaraan xooluhu nisaab ama
zaka goys kaad tiraah daba, 2. - waa inuu kasoo wareego sanad, 3. - waa inay ahaadaan xooluhu kuwo
daaqa cawska roobka kubaxay ee an
kharash kubixin sanadka intiisa badan,
laakiin hadii xooluhu yihiin kuwo kunool
cawsbeereedka latabcay ee kharashku
kubaxay zako lagama rabo, jamhuurta culumaduna shardigaas ayey qaateen, waxaase khilaafay Maalik iyo Leysi
keliya oo waxay dheheen mar hadii
xoolo nool waxani yihiin lama
kalaqaadayo hasoofeen ama kuwo
meeshooda lagu quudiyo hanoqdaane
farqi makala laha oo marhaday nisaab gaaraan waa laga zakey nayaa, laakiin axaadiistu waxay kucadahay in
xoolaha laga zakeynayaa yihiin kuwa
daaqa dooga banaanka kabaxay, Zakada Geela Wax zakaa lagama rabo geela ilaa uu
gaaro 5 neef oo geel ah, Waxaana looga
zakey nayaa sidatan hoos kucad, 5-----9 waxa lagabixinayaa neef ariya oo
weliba ido ah, 10---14 waxa lagabixinayaa laba neef oo
ido ah, 15---19 waxa lagabixinayaa sadex neef
oo ido ah, 20---24 waxa lagabixinayaa afar neef oo
ido ah, 25---35 waxa lagabixinayaa qaalin geel
ah oo hal sano jir ah ee sanadkii labaad
madaxa lagashay, 36---45 waxa lagabixinayaa qaalin
labajir ah oo sanadkii sadexaad maxa
lagashay, 46---60 waxa lagabixinayaa qaalin
sadexjir ah oo sanadkii afraad madaxa
lagashay, 61---75 waxa lagabixinayaa qaalin
afarjir ah oo sanadkii shanaad madaxa
lagashay, 76---90 waxa lagabixinayaa laba
qaalmood oo labasanojir ah sanadkii
sadexaadna madaxa lagalay, 91---120 waxa lagabixinayaa laba
qaalmood oo sadexjirro ah sanadkii
afraadna madaxa lagalay, markuu kasiyaado 120 waxaa
lagabixinayaa afartankii kastaba qaalin
labajir ah sanadkii sadexaadna madaxa
lagashay, ama waxa lagabixinayaa
kontonkii kastaba qaalin sadexjir ah oo
sanadkii afraad madaxa lagashay, qaaciidadaas ayaa loo kala ratibayaa oo
haduu geelu ku imaan karo inuu ukala
qaybsamo afartan afartan saas ayaa loo
kalafariisi nayaa, haduu yahay geelu mid
kuhaboon inloo kala qaybiyo konton
kontona saas ayaa loo kala xisaabinayaa, hadii qofku waayo neefkii kawaajibey
geeliisa muxuu samay nayaa? tusaale
ninkii laga rabey qaalin 4 sanojir ah ee
kawaayey geeliisa laakiin wuxuu heli
karaa mid sadexjir ah, wuxuu bixinayaa
taas sadex jirkaa wuxuuna ku kabayaa (kukordhinayaa) labaneef oo ari ah
hadey usahlanaato, hadii kalena labaatan
dirham ayuu ku kabayaa qalinta,
sababtoo ah waaka qiimayartahay
qaalintu tii laga rabey, saas darteed ayaa
loo kabayaa, Sidoo kale ninkii laga rabey qaalin 3
sanojir ah ee kawaayey geeliisa laakiin
wuxuu heli karaa mid afarjir ah, wuxuu
bixinayaa taas afarjirkaa markaas waa
inuu kii zakada qaadayey u celiyaa kan
zakada bixinaya labaneef oo ari ah ama labaatan dirham, sababtoo ah qaalintu
waaka qiimo sarraysaa tii laga rabey
saas awgeed ayaa loogu celinayaa
labada neef,ama labaatanka dirham,
waxaa lafiirinayaa qiimo leeg ee
lacagaha maanta laheli karo kamida, kaas ayaana markaas labixinayaa
bedelkoodii, Sidoo kale ninkii laga rabey qaalin 3
sanojir ah ee kawaayey geeliisa laakiin
wuxuu heli karaa mid laba sanojir ah
taas ayuu dhiibayaa wuxuuna ku
kabayaa sidaan horay kusoo marnay laba
neef oo ari ah hadey ufudu daato hadii kalena wuxuu ku kabayaa labaatan
dirham, Sidoo kale ninkii laga rabey
qaalin laba sanojir ah ee kawaayey
geeliisa laakiin heli kara mid sadexjir ah
wuxuu bixinayaa taas sadexjirkaa
markaas ayuu kii zakada qaadayey wuxuu uceli nayaa laba neef oo ari ah
ama labaatan dirham, Sidoo kale ninkii laga rabey qaalin 2
sanojir ah ee kawaayey geeliisa laakiin
heli kara mid hal sanojir ah wuxuu
bixinayaa taas sannadjirkaa wuxuuna ku
kabayaa laba neef oo ari ah hadey u
sahlanaato hadii kalena wuxuu ku kabayaa labaatan dirham, Sidoo kale
ninkii lagarabey qaalin hal sanojir ah ee
kawaayey geeliisa laakiin heli kara mid
laba sanojir ah wuxuu bixinayaa taas
labajirkaa markaas ayuu kii zakada
qaadayey u celinayaa kan lagaqaadayo laba neef oo ari ah ama labaatan dirham, Taasina waa geela zakadiisii oo ah tuuku
camal falay Abuu bakarusidiiq Allaha
karaali noqdee, waxaana uga dambeeyey ee saas
kucamal falay Cumar Ibnukhaddaab
Allaha karaali noqdo dhamaantood,
waxayna kullamaan sanayd dardaaran
kiisii markuu geeryoodey
amiirulmu’miniinkii Allaha karaali noqdee Cumar Ibnukhaddaab. Zakada Lo'da Waxzakaa lagama rabo lo,da ilaa
aygaadho 30 daaqda dooga roobka
kubaxay, markay gaadho lo,dii sodon oo
sanad kasoo wareego waxaa looga
zakaynayaa sidan, 30----39 waxaa lagabixnayaa dibi hal
sanojir ah (tabiic) 40----59 waxaa lagabixinayaa qaalin
lo,ah ee laba sanojir ah, 60----69 waxaa lagabixinayaa laba dibi
ee hal sanojirro ah, 70----79 waxaa lagabixinayaa qaalin
labajir ah iyo dibi sanadjir ah, 80----89 waxaa lagabixinayaa laba
qaalmood ee labajirro ah, 90----99 waxaa lagabixinayaa sadex dibi
oo hal sanojirro ah, 100---109 waxaa lagabixinayaa qaalin
labajir ah iyo labadibi oo halsanojiro ah, 110----119 waxaa lagabixinayaa
labaqaalmood oo labajirro ah iyo dibi
halsanojir ah, 120----129 waxaa lagabixinayaa sadex
qaalmood ee labajirro ah ama afar dibi
oo halsano jirro ah, wixii intaas kasiyaada waxaa lookala
ratibayaa sidan, sodon kasta waxaa
lagabixinayaa dibi halsanojir ah, afartan
kastana waxa lagabixnayaa qaalin
labasanojir ah, tusaale sadex meelood oo
min sodon ah waa 90+40=230 waana qaabka lookala fariisinayo xoolaha
markii laga zakeynaayo labadaas tiro
hadba siday isku keeni karaan, Zakada Ariga Waxzakaa lagama rabo Ariga ilaa uu
gaaro 40 neef oo daaqa dooga roobka
kubaxay markaasna sanad kasoo
wareego, waxaana looga zakeynayaa
sidan, 40-----120 waxaa lagabixinayaa hal neef
oo ari ha, 121---200 waxaa lagabixinayaa laba
neef oo ari ah, 201---300 waxaa lagabixinayaa sadex
neef oo ari ah, markuu kasiyaado sadex boqol waxaa
lagabixinayaa boqol kasta halneef oo Ari
ah ee an waxceeba lahayn, waa banaan tahay inlaga bixiyo kuwa
labka ah sida orgiga iyo wanka waana
laysku waafaq sanyahay waase hadii
xoolaha laga zakaynayaa wadayihiin
kuwa lab ah(macnaa lab waa wanka
ama orgiga ama ratiga), laakiin xanafiyadu waxay dheheen hadii
xooluhu dhamaan tood wada yihiin
dhadig sida rida iyo laxda ama iskujir
dhadig iyo labood waa banaan tahay in
lagabixiyo kuwa labka ah, waxaa kaloo baraarujin mudan
masaafooyinka udhexeeya labada fariido
ama labada meelood ee zakadu
kawaajibayso sida culumadu isku
itifaaqeen malaha wax zako ah, tusaale
25 ilaa 36 ee geela ah malaha intaas dhexda ahi wax zakaa, tusaale kale 30
ilaa 40 ee Lo,da ah malaha intaas labada
boos udhaxaysaa wax zakaa, Arigiina
waa sidoo kale 40 ilaa 120 wax zakaa
malaha, tusaalahan keliya kamawado
laakiin meelkasta ee udhexaysa labatiro waa looga qiyaas qaadanaya, waxaa kaloo xusid mudan qofka zakada
aruurinaya uma banaana inuu kaqaado
neefka ugu qaalisan xoolaha ee ishu
qabato, laakiin haduu yahay qofka
dhiibayaa mid asagu naftiisu kuraali
tahay wuu bixin karaa, hadii kalese waxaa laga qaadayaa neef
dhexdhexaada ee an ahayn kulagasoo
xulay maalkaas, waxaa kalo xusid mudan inuusan bixin
neef ceebleh ee ceebtiisu muuqato
markii laweydiiyo dadka khibrada uleh
xoolaha ay oran karaan kani waaneef
xun, laakiin hadii xoolii oo dhami
noqdaan kuwo wada ceebaysan markaas waxaa labixinayaa sida ugu wacan wixii
lagaheli karo. Xoolaha oo
lakalasaaro,ama lakulmiyo, Xoolaha oo lakulmiyo ama lakalasaaro
silooga fakado zakada bixinteeda waxaa
kusugan sidan, Suweyd Ibnu quflata
waxa lagaweriyey inuuyiri, waxa
nooyimid zakaqaadihii Rasuulka
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee, markaasaan waxan
kamaqlay isagooleh, anagu maqaadno
neef irmaan oo caano nuujinaya, mana
kalasaarno xoolo wadajira, mana
isugeyno. xoolo kalasoocan, markaasaa waxa
lookeenay hal geela oo kurus weyn, markaasuu diidey inuu kaqaado, sababtu
waa xoolaha kuwii ugu qiimaha badnaa
ee layiri hakaqaadina. Daliilka labaad,
Anas wuxuu kawaramay inuu Abuubakar
uqoray Anas oo gudoomiya gobol ah
xagiisa waraaq, Abuubakar wuxuu hadalkiisa kubilaabay
sidan, taniwaa sadaqadii waajibka
ahayd (zakada) taasoo rasuulku
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee kuwaajib yeelay muslimiinta
dushooda, waxana kamid ahaa qoraalkaas ,lamakulmiyo laba
kalasoocan, lamana kalasooco laba
iskujirey ayadoo lagacabsanayo
sadaqada,wixii labo isku darsadaan
iyagaa isula noqonaya dhexdooda si
sinaan ah) waxaa weriyey Bukhaari Macnaa waxaa loolajeedaa hadii labanin
xoolo wadaagaan tusaale 40, neef oo ari
ah ayaa waxaa wadaaga labanin
midkastaana wuxuu leeyahay 20, neef
markaas waxaa kabaxaaya halneef,
wuxuuna kamid yahay labadooda midkood maalkiisa, kankalena wuxuu
celinayaa neefkaas qiimaha kagasoo
aadan xagiisa oo wuxuu siinayaa
saaxiibkiisa xooluhu isugujiraan ee
neefkaasi kabaxay xoolihiisa. Maalik wuxuu kusheegay kitaabkiisa
Muwadda’asagoo cadeynaya macnaa
looga jeedo issugeynta iyo kalgeynta
xoolaha wuxu yiri, sadex qof ayaa waxa
midkastaa leeyahay 40 neef oo ari ah,
midkastana waxaa laguleeyahay halneef, markaas ayey iskudarayaan
sadexdii afartanaad oo waxay
bixinayaan halneef, halkaas waxay
kuqariyeen labaneef oo hadii midkastaa
goonidiisa deganaan lahaa waxaa
lagarabi lahaa halneef, laakiin waxay kadhigeen 120 neef oo halmeel
wadadegan oo markaas lagarabo halneef
oo keliya, kaasina waa tusaalaha
isgeynta looga cararayo zakada, Tusaalaha kalageynta looga fakanayo
zakada waa ayadoo labaqof isugu jiraan
121 neef oo ari ah, markaas waxaa
lagarabaa inay bixiyaan sadex neef,
markaas ayey kalasoo canayaan ama
kalasaarayaan oo markaas wuxuu midkastaa bixinayaa halneef oo keliya,
halkaasna waxay kuqariyeen halneef oo
hadey sidoodii hore isgudaasan
lahaayeen waxaa looga baahnaa inay
bixiyaan sadex neef, taasina waa zako
kacararid waxbadan kadhacda dadka maalka jecel ee anku xisaabtamin waxay
aakhiro kamudan doonaan