ZAKADA QEYBTII 6AAD

Cidda Zakada lasiinayo Dadka zakad lasiinayaa waa sideed nooc,
Allaah ayaan kucadeeyey qowlkiisa.
Suuratu towba aayada 60aad, waxayna
kalayihiin sidan soosocota labadan qolo
ee uguhoreeya waa: 1-2 Fuqarada iyo masaakiinta, waana kuwo baahan oo an heli karin
waxkufilan baahidooda, waxaana kasoo
horjeeda aqniyada oo ah dadka
hodonkaa ama maalqabeen, kuwaasna
horaan ugasoo hadallay qadarka qofku
kunoqon karo qani ama maal qabeen, waana inuu haysto qadarkii nisaabka
hanti gaadha islamarkaana kasaayida
baahidiisa asalkaa isaga iyo caruurtiisa,
waana waxlacuno, waxlacabo, dharka
laxiranayo, guriga degaanka, gaadiidka
laraaco, qalabka shaqada, iyo wixii lamida ee anlaga maarmi karin, hadaba
qofkasta oo waaya qaddarkaas ansoo
sheegnay waa faqiir ama sabool wuxuna
mutaysanayaa inlasiiyo zakada, Xadiiskii Mucaad ibnu jebel waxaa
kamidahaa inuu rasuulku nabadgelyo iyo
naxariisi korkiisa hanoqotee yiri (waxa
laga qaadayaa kuwooda hodonkaa,
waxana lagu celinayaa kuwooda
saboolkaa) Hadaba kan laga qaadayaa waakan
maalqabeenkaa ee haysta maal gaaraya
nisaab sidaan soo marnay, kanlagu
celinayaana waakan isaga kasoo
horjeeda waana kan saboolkaa ee anheli
karin waxa uu haysto kan hodonka ahi, manajiro halkaan waxfarqiya oo
udhexeeya faqiirka iyo miskiinka markii
loo fiirsho xaga baahida iyo xaga
mutaysiga zakada, masaakiintu waa
qayb kamida fuqarada waxayna
leeyihiin tilmaan gaara waxana jira xadiis ayku sugantahay wax kutusinaya
inay masaakiintu yihiin fuqarada,
kuwaasoo kadhawr sanaya tuugsiga
dadkuna aney garanayn inay baahan
yihiin waxaana lagu sheegay aayaddaan
soo xusnay, sababtoo ah waxaa laga yaabaa inaan lagaran siday udhawrsoon
yihiin ama isu qurxinayaan, Abii hureera waxaa laga weriyey inuu
rasuulkii Alle nabad gelyo iyo naxariisi
korkiisa hanoqotee yiri (miskiinku
maaha midka dadka kuwareegaya
dushooda oo ay celinayso luqmad ama
laba luqmadood, ama timir ama laba timrood, laakiin miskiinku waakaan heli
karin qani nimo deeqda, lana garanayn (1) siwaxloogu sadaqaysto dushiisa, isuna taagayn suu dadka wax
uweydiisto) waxa weryey bukhaari iyo
muslim, Ereybixin,
1-macnaa dadku magaranayaan inuu
baahan yahay oo waxay arkaan
dhawrsoo naantiisa iyo xishoodkiida. Qiyaasta lagasiinayo miskiinka zakada, Waxaa lasiinayaa wax kufilan baahidiisa
dhexdhexaadkaa ama qadar kasaara
sabool nimada oo gaarsiiya wax kufilan,
Cumar Ibnu khaddaab ayaa waxa laga
weriyaa inuu yiri hadaad bixinaysaan
hodonti nimo gaarsiiya, macnaa qofkii waxdhii bayaa hagaarsiiyo qofkuu
waxsiinayo heer uu baahida kaboxo Mulkiilaha aan heli karin wax kufilan
baahidiisa, Ninka haysta maal gaaraya nisaab
noocyada maalka kuudoonoba hanoqdee,
haduusan toosin karin baahidiisa
sababtuna ay tahay caruurtiisoo
farabadan, kaasi waa hodon hadii
loofiiriyo dhanka maalka oo nisaab gaaraya, waxana kuwaajibaysa
maalkiisa zako,waana faqiir hadii
loofiiriyo waxa uu haysto ee ankufilayn
baahidiisa, waxana lasiinayaa zakada
sida faqiirka, Imaamu nawawi wuxuu yiri ninkii leh
hanti maguurtaa (sida beeraha iyo
guryaha magaalo) oo waxa kasoo galaa
kayaraado baahidiisa kaasi waa sabool
waxaana lagasiinayaa zakada wax
udhamays tira baahidiisa. 3 -- Dadka zakada kashaqeeya
(caamiliin) qaybta sadexaad ee lasoo dhowaynayo
waakuwa imaamka muslimiintu ama
wakiil kiisu udiray inay kashaqeeyaan
zakada soo ururinteeda, kanasoo
qaadaan dadka maal qabeenkaa,
waxaana kuwaas soogelaya kuwa xafidaya iyo kuwa raacaya haday
xoolanool yihiin, iyo kuwa liisgaraynaya
oo kuqoraya diiwaanada, waxaana waajiba inay muslimiinta
kamid yihiin waana inayan ahayn kuwii
sadaqadu kaxaaraam sanayd ee kamida
xigtada ama qaraabada rasuulka nabad
gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee,
waana Ilma haashim iyo Ilma cabdi mudalib, waxa lagaweriyey Mudalib Ibnu
Rabiicata iyo Fadli ibnu cabaas inay
aadeen Rasuulka nabad gelyo iyo
naxariisi korkiisa hanoqotee,markaasaa
waxaa lahadlay midkood oo yiri;
rasuulkii Allow waxaanu kuugu nimid inaad noo amarto zakooyinkaan oo uu
nagasoo gaaro waxa dadka kasoo
gaaraya ee waxtar ah, markaasuu yiri
(sadaqadu umahaboona Muxamad iyo
Aalu muxamad, waxkalena maahee
ayadu waa wasahkdii dadka) 4 --- kuwa quluub tooda lasoo dumayo,
(mu alafatulquluub) Qolada afraad ee zakada lasiinayo
waakoox ladoonayo inlasoo dhoweeyo
quluubtooda iyo inlagusoo daro islaamka
ama lagusugo islaamka dushiisa, Islaam
nimadooda oo daciifa awgeed, ama
waakoox shartooda looga difaacayo mislimiinta, fuqahadu waxay
ukalaqaadeen muslimiin iyo gaalo,
Sigaarana muslimiinta waxay
ukalasaareen afar qaybood, 1. -qolada kowaad waa odayaasha iyo
duqeyda muslimiinta ah sida kuwii Abuu
bakar Allaha karaali nodee siiyey,
waxaana kamid ahaa cadiyi ibnu xaatim
iyo zibriqaan ibnu badrin, waxayna
ahaayeen kuwo islaamkoodu fiicnaa wuxuna usiiyey booskay kajoogaan
qoladooda, 2. -qolada labaad waa muslimiinta
iimaankoodu daciifka yahay
duqeydooda, cidda dhexdeedana la
adeecsan yahay waxsiintoodana lagu
rajeynayo inay kusugnaadaan islaamka,
iimaan kooduna xoogaysto, sida kuwii nabigu siiyey nabad gelyo iyo naxariisi
korkiisa hanoqotee siismo balaaran
kasiiyey qanimooyinkii hawaasin
lagahelay, waxana kami ahaa ragii
layska daayey ee reer maka markii
lafurtay kuwaasoo markii dambe islaamay, waxaana kamid ahaa ku
munaafiqa iyo ku iimaankiisu
daciifyahay intoodii badnaydna markaas
kadib way kusugnaadeen islaamka, 3. -qolada sadexaad waa kuwalasoo
dhoweynayo ee qolo muslimiinta furinta
xuduuda magalooyinka cadowga jooga
kamida, waxaana loosiinayaa difaacooda
muslimiinta ay kadifaacayaan goortay
soo weeraraan cadowgu, 4. -qolada afraad ee muslimiinta katirsani
waa duqey loobaahan yahay inay zakada
kasoo qaadaan dad anbixinayn
amarkooda iyo saamaayntooda la aantii,
hadii ankuwaas loo adeegasan waxay
noqonaysaa indagaal iyo xoog lagu qaado markaasna waxaa dhici kara
dhibaato, saas awgeed ayaa ladoortay
inlasoo dhoweeyo odayaasha si ay
ugarab istaagaan kaalmada dawladda,
taasaana labada dhib fudud, Gaaladiina waxaa lookala qaaday laba
qaybood oo kala ah sidan, 1. -waxa kamida midlaga rajeynayo
soodhoweyn taas iyo waxsiintaas inuu
islaamo, sidii safwaan ibnu ubayata,
kaasoo nabigu nabad gelyo iyo naxariisi
korkiisa hanoqotee uu siiyey amaan
(nabadgelyo) maalintii maka lafurtay wuxuuna usugey (ukaadsadey) afar
bilood si uu amarkiisa ugafiirsado
naftiisana wax udoorto wuxuuna siiyey
geel fara badan oo rimman, markaasuu
yiri Allaan kudhaar taye nabigu waa
Isiiyey asagoo an dadka ugu nebcahay kamana suulin inuu isiinayo ilaa uu
Noqday kaan dadka ugujeclahay, 2. -qolada labaad ee gaaladu waa kanlaga
cabsanayo shartiisa siisma diisana
lagarajey naayo inuu dhibtiisa reebto,
(gaabsado) Ibnu cabaas wuxuu yiri
dadku waxay ahaayeen kuwo uyimaada
nabiga nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee, markaas haduu siiyo waxay
amaani jireen islaamka waxayna oran
jireen tani waadiin wanaagsan hadii
loodiidana wey caayayeen waana
ceebaynayeen, waxaana kamid ahaa
ragaas abuu Sufyaan ibnu xarbi, Aqrac ibnu xaabisin, Cuyeynata ibnu xisnin,
midkastoo kamida wuxuu siiyey nabigu
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee boqol geela. Axmad iyo muslim waxay anas
kawerinayaan inuu yiri anas, nabigu
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee, hadii laguweydiisto islaamka
shey waa bixin jirey, waxaa uyimid nin
markaasuu weydiistay markaasuu wuxuu amray inlasiiyo ari farabadan ee
daaqaya laba buurood dhexdood ee
kamida xoolihii zakada, markaasuu
kulaabtay qoladiisii oo kuyiri war qoom
yohow islaamka qaata, Muxamad wuxuu
bixinayaa bixin nimaan faqri kabaqayn oo kale. 5 - Adoomaha xorayntooda,
(wafiriqaabi) waxaa lagu jamcinayaa halkaan
labanooc oo adoomuhu ukala baxaan,
waxayna kalayihiin kuwo
lakitaabeeyey-macnaa waxa seyidkii
lahaa kula heshiiyey haduu keeno
lacagta uu kula heshiiyey inuu xornoqon doono markuu keeno lacagtaas. Kankalena waa mid lahaysto oo hadii
lagasoo gado cida adoonsanaysa
markaasna laxoreeyo saasna uu markaas
kaga boxo adoonimadii, Labadaas qoloba
waxaa lagu xorayn karaa zakada sideeda
qaybood qayb kamida, kanlagu xiray inuu keeno lacag markaasna xoroobo
waxa loogu kaalmaynayaa zakada siduu
ugabixi lahaa adoonimada,waxaa kaloo
zakada lagusoo gadayaa kuwakale oo la
adoonsanayo markaasna waa
laxoraynayaa. 6-kuwa deymoobey (Alqaarimuuna) qoladan lixaad ee zakada lasiinayaa waa
kuwo deymoobey, karina waayey inay
iskadhiibaan deynta, waxayna ukala
qaybsamaan sidan, mid deyngalay ama
damaano qaaday deyn inuu cidkale
kadhiibayo ee markaas isaga lagarabo, siduu kubixin lahaana maalkiisii
kudhameeyey, kuwaasoodhan waxay
kaqaadanayaan zakada deymohooda, qubeysata ibnu mukhaariqin alhilaaliyi
waxa lagaweriyey inuu yiri waxaan
qaaday deyn an dad dhexdood kukala
xalinayo saan dhibaato udhicin markaas
ayaan waxan utegey rasuulkii Alle nabad
gelyo iyo naxariisi korkiisa hanoqotee, anigoo waxwarsanaya, markaasuu yiri
(joog ilaasadaqo nooga timaado oo
markaas ankuu amarno sadaqadaas)
rasuulku nabadgelyo iyo naxariisi
korkiisa hanoqotee, markaasuu sida
laweriyey hadana yiri: (qubeysow baryadu xalaal uma aha sadex midkood
waxan ahayn, nin xamaala qaaday oo
markaas ay uxalaal noqotay baryadii ilaa
uuhelo markaana uu kajoogsado) culimadu waxay dheheen xumaaladu
waa wixii qofku qaado ee kulaasimaysa
naftiisa inuu bixiyo asagoo kukala
xalinaya dad is haysta dhexdooda.
Carabtu waxay ahaayeen markii
dhexdooda fidno kadhacdo qofkood ayaa isutaagi jirey suu ugahortago dhibkaas
isagoo kudhiibaya maal wuxuu helikaro,
ilaa fidnadaasi kadegto, waxayna
ahaayeen kuwo markay ogaadaan in
midkood qaaday deyn uu dadkukala
saarayo waxay uladegdegi jireen inay kucaawiyaan oo aysiiyaan wax naftiisu
deynta kaga baxdo, haduu ninku arinkaas
dartii wax uwarsado dadka kuma
ceebaynjirin, laakiin waxay u arkayeen
faan iyo raganimo, shardina maaha
qofkii galay maslaxadaas oo kale inuu maalkiisu dhamaado laakiin isagoo heli
kara hanti gaadha waxa uu galay ayuu
hadana zakada kaqaadan karaa wuxuu
kukala maslaxayo dadka dhexdooda iyo
dhibaato laysku dhici lahaa daminteed.