ZAKADA QEYBTII 7AAD

7- Jidka Alle (Fii sabiilillaahi) Jamhuurat culumadu waxay mareen
inlooga jeedo halkaan duulaanka lagu
duulayo jidka Alle oo ah Jihaadka,iyo in
saamigan lasiinayo kuwa udiyaarkaa
duulaanka jihaadka, kuwaasoo an
mushahara kulahayn dawlada, kuwaas noocaas ah ayaa lasiinayaa saamiga
7aad ee zakada kamida, farqina makala
laha inay hodon yihiin iyo inay sabool
yihiin. 8 - Musaafirka (Ibnu sabiil) Culumadu waxay isku waafaqeen nin
musaafir beledkiisii ama magaaladiisii
kago’ay ama kabaxay lasiinayo zakada
wuxuu kugaaro dantiisa ama
ujeedadiisa,waana hadii aaney
usahlanayn wax maalkiisii kamida inuu helikaro sida xawaalada oo
kale,waxaana loosiinayaa ayadoo
loofiirinayo faqrigiisan kuyimid ama
kudhacay, waxayna culumadu
ushardiyeen ama kuxireen inuu
musaafirka safarkiisu yahay daaco(mid sharcigu amray inloo safro) Ama waa
inuusan ahayn macsiyo (mid denbi lagala
kulmaayo oo sharcigu reebay inloo safro) Culumadu waxay isku khilaafeen safarka
mubaaxa ah (iska banaan) malasii nayaa
zakada ? Shaaficiyadu waxay ukala qaadeen
musaafirka labo qaybood, 1. - mid kabilaabaya safarkiisa magaaladuu
kunegaa ama kusugnaa haduu doono
wadankiisaba hanoqdee, 2. - iyo musaafir qariiba oo kategey
magaaladiisii, waxay dheheen labaduba
xaqbay uleeyihiin in zakada wax
lagasiiyo, xataa hadii lahelo qof amaah
ama deyn siinaya, isaguna uu kahelayo
magaaladiisii hanti uu isaga bixin karo deyntaas. Maaliki iyo Axmad waxay qabaan
musaafirka mutaystay zakada in lasiiyo
waa midka safarka kudhexjira ee
socdaalka ah, laakiin kan bilaabaya
lamasiin karo. Waxay kaloo qabaan inaan
lasiinayn zakada qofka heli kara cid siinaysa amaah ama deyn isagoo heli
kara hanti utaal magaaladiisa taasoo
deynta uu isaga bixin kar, laakiin
haduusan heli karin cid amaah siisa ama
aanu haysan hanti kadambaysa oo
deyntaas kabixin karta markaas waa lasiinayaa zakada. Zakada oo loo qaybiyo dhamaan cida
mutaysatay ama qaar kamida Noocyaasha sideedaa ee zakada
mutaystay inlasiiyo ee aayadda lagu
sheegay Fuqahadu waa isku khilaafeen
sidii loogu qaybin lahaa sakada, Shaafici iyo ragiisu waxay dheheen
haduu kan zakada qaybinayaa yahay kii
maalka iskalahaa ama wakiilkiisii waxa
meesha kabaxaya halnooc oo ah
caamiliin ama kuwii kashaqay nayey
zakada, waxaana markaas waajibaya inloo qaybiyo todobada soo hartay ee
sinfi ama nooc kaad tiraahdaba, haday
yihiin kuwa laheli karo, hadii kalena intii
laheli karo ayaa lasiinayaa ee nooc
yadaas kamida, mana haboona in nooc
kamida lagatago isagoo jooga ama lahelayo, haduu katago waxa laga rabaa
inuu bixiyo qaybtoodii. Ibraahimu nakhaci wuxuu yiri haduu
maalku badan yahay oo wada gaari karo
noocyadaas sideedaa oodhan wuu
uqaybinayaa, haduuse yaryahay maalku
waxa banaan inuu siiyo halqolo ama
nooc kamida kuwa mutaystay zakada in lasiiyo. Axmad ibnu xanbali wuxu yiri, inuu
wadagaarsiiyo ayaa mudnaan badan,
haduuse qolo kamida siiyo waaka
gudaysaa zakadii oo maburayso. Maaliki
wuxu yiri, wuuku dadaalayaa ama
hakudadaalo inuu siiyo hadba qolada ugu baahi badan, haduu arko qolada
fuqaradaayi inay baahi badan yihiin
sanadkan ayaguu kuhor marinayaa,
haduu arko sanadka danbe musaafiriintu
inaybaahi badanyihiin ayaguu
uwareejinayaa inuusiiyo,zakada. Xanafiyada iyo Sufyaanu sowri waxay
dheheen isagaa khiyaar uleh kan zakada
dhiibayaa oo wuxuu siin karaa sideeda
nooc kuudoono. Intaasoo waji ayaa
fuqahadu kala mareen sida
sawaabkaana Alle ayaa og. Dadka zakadu xaaraam katahay, Waxaanu horay kusoo sheegnay meelaha
zakada lagubixinayo, iyo cida
xaquyeelatay inlasiiyo, waxaa hadaba
inooharay inaan xusno dadaan zakadu
xalaal u ahayn oo anmutaysan in lasiiyo,
waxayna kalayihiin sidan, -1 qolada kowaad waa kufaarta ama
gaalada, saasina waa siday isku
waafaqday kelimada fuqahadu, inaan
gaalada lasiin karin zakada, waxana
loodaliishan xadiiskaan horay kusoo
marnay waxa kamid ahaa, (waxaa lagaqaa dayaa kuwooda
maalqabeenkaa, waxaana lagucelinayaa
kuwooda saboolkaa) qasadka loogajeedo maalqabeenada iyo
fuqarada muslimiinta waa cidii iyaga
kasoo hadha lamasiinkaro zakada, Ibnu
mundiri wuxuu yiri, cidkatoo ahlucilmiga
kamida, kuwaasoo aanu waxkaxifdinay
waxay iskuraaceen inaan gaalka balanta kujira zakada lasiinkarin, waxana
lagasoo reebay kuwa quluubtooda
lasoodumayo sidaanu horay kusoomarray
(mu’alafatul quluub). -2 qolada labaad ee zakadu kaxaaraam
tahay waa Banuu Haashim: waana ahlu
Cali ibnu abii daalib, ahlu Caqiil, ahlu
Jacfar, ahlu Cabaas, ahlu Xaaris. Ibnu Qudaama wuxu yiri, garanmeyno
wax khilaafa oo kajira inaan zakadu
xalaal u ahayn Banuu Haashim, waxana
taas daliil u ah,xadiiska rasuulka
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee,wuxu yiri: (sadaqadu umabanaana ahalka Muxamad,
waxkalena maaha ee waa wasakhdii
dadka) waxa weriyey Muslim, Abuuhureyra waxa lagaweriyey inu yiri,
Xasan Ibnu cali ibnu abiidaalib ayaa
qaatay xabad timira oo kamida
sadaqaadkii, markaas ayuu Nabigu
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee, kuyiri: isagoo adeegsanaya kelimad uu kagadhicinayo(kakh kakh,
miyaadan ogayn inaanaan cunin
sadaqada) waxa weriyey Bukhaari iyo
Muslim. Culumadu waxay isku khilaafeen Banii
mudalib in zakadu ubanaan tahay iyo
inay kaxaaraam tahay, Shaafici wuxu
qabaa inayan waxba zakada kaqaadan
karin sida reer banii Haashim oo kale. 3-4, qolada sadexaad iyo afraad ee
zakadu aney ubanaanayn waa
Aabayaasha iyo wiilashaada,
Aabayaasha lasheegayaa waa Aabahaa
iyo Aabayaashii uu kasoo farcamay,
wiilashaada lasheegayaana waa kuwaad adigu dhashay iyo kuway
siidhaleen, Fuqahada diintu waxay isku waafeqeen
inayan ubanaanayn zakada inlasiiyo
Aabyaasha iyo Awoowa yaasha,
Hooyooyinka iyo Ayeeyooyinka,
wiilashaad dhashay iyo kuway
siidhaleen, gabdhahaad dhashay iyo kuway siidhaleen, sababtoo ah qofka
zakada bixinaya waxa dushiisa
kuwaajiba inuu nafaqeeyo Aabihiis iyo
wixii kakoreeya ee Awoowayaal ah,
wiilashiisa iyo wixii kafarcamay, hadii
ayfuqaro ama sabuul yihiin waxay maalqabeen kuyihiin qofkan zakada
bixinaya ee masuuliyadoodu saarantahay
maalqabeen nimadiisa, hadii zakada uu
siiyo kuwaas aynu soosheegnay naftiisa
ayuu nafci usoojiidey oo zakadii larabey
inuusiiyo dadkale ayuu kusoo celiyey ciduu quudinayey, xaaladaas aynu kasoo
hadalay waamarkey yihiin faqiir ama
sabool, laakiin hadey soogalaan baabkale
sida inay kujiraan duulaan lagudagaa
lamayo jidka Alle, markaas waalasiin
karaa zakada sida hadii ay deyngalaan iyo hadii ay kujiraan kuwa zakada
kashaqaynaya, arimahaas ama
sifaadkaad oo dhami waakuwo
ubanaynaya zakada inay kaqayb
qaataan. 5- qolada shanaad ee zakadu aney
ubanaanayn waa ninka zakada bixinaya
xaaskiisa, Ibnu Mundiri wuxu yiri Ahlu cilmigu
waxay isku raaceen inaanu ninku
xaaskiisa zakada siinkarin, sababtuna
waa masruuf keeda oo waajib dushiisa
lagarabo ah, umana baahna oo hodon
ayey katay inay qaadato zakada, laakiin hadey tahay midqabta deyn wuxuu
siinkaraa saamigii ama qaybtii kuwa
deyntagalay sey isaga bixiso deynta
laguleeyahay. Ninka haweentiisu hadey haysato maal
zako kawaajibtey waxay siinkadhaa
ninkeeda zakada haduu kamid yahay
kuwii mutaystay zakada in lasiiyo,
sababtoo ah masruuf kiisu masaara
nafteeda, waxaana uhaboon isaga siintiisa kanahaboon inay siiso mid
ajnebiya, Allaah ayaa u cilmileh, waxaa
loodalii shadaa xadiiska uu werinayo
Abii Saciid Alkhudriyi Allaha karaali
noqdee inu yiri, Zeynaba oo ahayd
xaaskii Ibnu Mascuud ayaa tiri Nabi Allow waxaad amartay maanta sadaqo,
waxaana iiyaal waxa laysku qurxiyo
(dahab ama fiddo) waxaan damcay inaan
sadaqaysto, Ibnu Mascuudna wuxuu
sheegayaa isaga iyo caruurtiisu inay
uxaqleeyihiin in lagu sadaqaysto, markaasuu Nabigu nabadgelyo iyo
naxariisi korkiisa hanoqotee, wuxu yiri:
(runbuu sheegay Ibnu Mascuud, ninkaaga
iyo ciyaalkaaga ayaa uxaq mudan cidaad
kusada qaysato) waxa weriyey Bukhaari. Qofka maalqabeenkaa maku badbaadi
karaa dhiibid zakada loodhiibo
madaxweynaha ama imaamka
muslimiinta, Hadii muslimiintu leeyihiin madaxweyne
kudhaqmaya diinta Islaamka waxa
banaan zakada in loodhiibo, caadil ama
jaa’ir kuudoono hanoqdee, waxayna
kubadbaadeysaa hantiilaha naftiisu
dhiibidaas uu udhiibey Imaamka, laakiin haduu yahay midaan kubixinayn zakada
meelihii loogu talagalay markaas waxaa
wanaagsan oo ufadli badan inuu isagu
uqaybiyo cidii mutaysatay, laakiin hadii
Imaamku ama shaqaale uu soodiray
yiraahdo keen zakada markaas inuu dhiibo ayaa lagarabaa, Daliilkuna waa xadiiska lagaweriyey
Anas inuu yiri, nin reer baniitamiim ah
ayaa uyimi Rasuulka nabadgelyo iyo
naxariisi korkiisa hanoqotee, markaas
ayuu ninkii yiri rasuulkii Allow mawaxa
igufilan inaan zakada udhiibo ninkaad soodirtay oo keliya miyaa naftaydu
kubadbaadi kadhaa? Markaasuu Rasuulku
nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
hanoqotee,wuxu yiri: (Haa hadaad udhiibto zakada
kiilasoodiray (1) waad kabari noqotay zakadii, waxadna leedahay ajarkeeda,
denbigeedana waxaa iskaleh qofkii
bedela (2) waxa weriyey Axmad, Erey bixin,
(1)kiilasoodiray waa zakaqaadihii
Rasuulka nabadgelyo iyo naxariisi
korkiisa hanoqotee;
(2)qofkii bedela waa qofkii kabedela
meeshii loogu talagalay in lagubixiyo; Dhammaad Waxaan halkaan kusoo khatimayaa
kitaabkii Zakaat, Waxaan marka hore
Alle weydii sanayaa inuu miisaanka
xasanaadka iisaaro waxaan saxay,
waxaan kaloo Alle weydii sanayaa inuu
iidhaafo waxaan gafey, waxaan Alle uga baryayaa inuu intii akhrisatay kadhigo
kuwii waxa wanaagsan qaatay ----------------- Waxaan kacodsanayaa qofkasta
oo muslim ah ee akhrista
qoraalkan Inuu Alle iiga baryo
Denbi dhaaf iyo Naxariis
waasica.